Regeert angst Europa?

Oud-filmrecensent Hans Beerekamp volgt voor NRC Handelsblad in zijn rubriek Zapkliklees de media. Vorig jaar beperkte hij zich tot televisie, maar de laatste maanden is zijn blikveld veel breder. De editie van donderdag 14 mei 2009 was een goed voorbeeld van zijn keuze om in één artikel meerdere mediavormen mee te nemen. Uit dat stuk (Voel je goed, kies je irritantste BN'er) twee citaten:

"Een cultuur gebaseerd op het waarderen van diversiteit en kwaliteit is veranderd in een cultuur gebaseerd op de smaak en de stem van het volk"

Een zin uit een artikel van criticus Carel Peeters in Vrij Nederland (16 mei 2009). Een artikel waarin Carel Peeters het onlangs verschenen De revanche van de roman : literatuur, autoriteit en engagement van hoogleraar Nederlandse letterkunde Thomas Vaessens bespreekt. Een hoogleraar die zich naar de mening van Peeters bezondigt aan literair populisme en de kwaliteit uit het oog verliest. Titel van dit artikel spreekt voor zichzelf: Minachting voor het mooiste.

Als je het artikel in Vrij Nederland opslaat dan blijkt het volledige citaat van Carel Peeters als volgt te zijn:

"In wetenschapstermen zou je kunnen zeggen dat zich hier een paradigmawisseling heeft voorgedaan: een cultuur gebaseerd op het waarderen van diversiteit en kwaliteit (goed, beter, het beste), is veranderd in een cultuur gebaseerd op de smaak en de stem van het volk. Dat is een cultuur die in het beste geval uitgaat van het door iedereen te vatten gemiddelde. Alles moet voor de meerderheid zijn en daar hebben de cultuur en de literatuur zich maar naar te richten, door Vaessens 'de wending naar het publiek' genoemd."


Opvallend dat Beerekamp dit citaat ook van toepassing acht op (het onlangs gerestylde) HP/De Tijd. Hij noemt het teloorgang. Die trouwens al veel langer aan de gang is. Ook opvallend dat dit citaat iets zegt over de gemiddelde Openbare Bibliotheek in Nederland. Die té vaak ook meent "goed" bezig te zijn door haar publiek datgene te geven waar (veel) vraag naar is.


Angst en hoop
Een tweede citaat dat Hans Beerekamp aanhaalt komt uit een artikel in De Groene Amsterdammer (van 15 mei 2009). Waarin een voorpublicatie staat uit een boek van de Franse Midden-Oostenspecialist Dominique Moïsi - De geopolitiek van emotie : hoe vernedering en hoop de wereld veranderen.

"Angst regeert Europa, hoop inspireert Azië en sinds kort ook weer de verenigde Staten."

Als je dat artikel er op na slaat dan begrijp je dat De Groene Amsterdammer de komende maanden artikelen zal plaatsen waarin "werelddenkers" aan het woord worden gelaten die zich uitspreken over (om met G.B.J. Hilterman te spreken) De toestand in de wereld. Een wereld die allesbehalve statisch is; waar veel aan het schuiven is en gezocht wordt naar een nieuwe balans. Een wereld waarin het Westen niet langer de overhand zal hebben.


Libelle - Brieven aan de wereld

Dat het niet allemaal kommer en kwel is bewijst het feestnummer van Libelle, waarin de redactie een aantal BN-ers een Brief aan de wereld liet schrijven. In nummer 21 komen o.a. Jörgen Rayman, Andries Knevel en Ilja Pfeijffer aan het woord. Opbeurende woorden.

"Wat dit land nodig heeft, is vrijheid om te denken, te dromen, te fantaseren en om anders te zijn dan alle anderen"

"Lieve wereld, ondanks alles geloof ik dat het nog goed kan komen"

"Toch heb ik het gevoel dat het niet tot iedereen doordringt, zelfs hun eigen geregisseerde rampen (de kredietcrisis) hebben geen impact op hun doen en laten. Lieve wereld, toch geloof ik dat het nog goed kan komen. Er zijn nog genoeg rationeel denkende mensen die geen hufterig gedrag vertonen en die niet in extremen denken. Die groep is aan het groeien, het is een ondergronds verzet tegen haat, verzuiling en uitsluiting. Tegen wangedrag en immoraliteit. Er is hoop wereld, er is hoop."

"De vrijheid om je te kleden zoals je wilt, desnoods in een zwarte bungalowtent met een kijkgaatje van gaas voor ogen. De vrijheid om uit de bibliotheek de boeken te lenen die je wilt, zonder dat je voorkeuren worden geregistreerd en zonder dat je hoeft te vrezen dat die ooit eens tegen je gebruikt zullen worden. De vrijheid om niet te integreren. We hebben de vrijheid nodig om minder bang te zijn dan de anderen. Want alles komt voort uit angst. En angst is een vicieuze cirkel, een spiraal van onbegrip en haat. Die de samenleving steeds meer fragmenteert. Deze cirkel kan alleen worden doorbroken als we de moed hebben niet langer bang te zijn voor de vrijheid van iedereen die zich in dit land bevindt. Dit land heeft leiders nodig die de teugels laten vieren. We hebben geen onderdrukking nodig, maar hoop en inspiratie. Alleen vergroting van onze vrijheid kan onze angst verminderen. En wat dit land nodig heeft, zijn woorden die inspireren."

(zondag 17 mei 2009)

Ontnuchteringsjaren

Tik je in Google het begrip ontnuchteringsjaren in, dan kom je zonder enige twijfel terecht op de website van BasisBibliotheek Maasland  (BBM). Daar wordt al snel duidelijk dat dit woord, dit begrip de overkoepelende titel was van een reeks lezingen die in 2006-2007 in de zaal van cultuurpodium de Groene Engel in Oss werden gehouden. Lezingen die sinds november 2004 door de BBM worden georganiseerd. De reeks Ontnuchteringsjaren was de derde reeks. Sinds november 2004 hebben een 25-tal sprekers zich uitgesproken over maatschappelijke onderwerpen die door de BBM aan hen werden voorgelegd. In het najaar van 2009 start de zesde reeks. Op dit weblog een poging het ontstaansproces daarvan weer te geven. Opdat de lezer snapt waarom juist deze reeks lezingen is ontstaan.

Openbare Bibliotheken in Nederland organiseren doorlopend lezingen. In de meeste gevallen benadert een bibliothecaris een bepaalde spreker en vraagt hem of haar zijn of haar standaard verhaal te komen afdraaien. Een schrijver, een wetenschapper, een sportman enzovoorts. 

Voor de reeks lezingen in de Groene Engel worden de sprekers als het ware uitgedaagd zich uit te (komen) spreken over een bepaald thema. Een thema dat "iets" te maken heeft met de tijdgeest. Onderwerpen die vanuit verschillende hoeken en door sprekers van verschillend pluimage moeten worden becommentarieerd. De BBM benadert juist díe spreker, en niet een ander, omdat we ervan overtuigd zijn dat de mening van die meneer of mevrouw er toe doet. Het verdient gehoord te worden. Het Brabants Dagblad onderkende vanaf het begin het belang van deze lezingen en plaatst in de dagen voor elke lezing een interview met de spreker. In de meeste gevallen was redacteur Twan van Lierop de interviewer van dienst. 

De reden om dit blog de titel Ontnuchteringsjaren te geven is dat die jaren nog lang niet voorbij (zullen) zijn. In 2006 leek het daar wel op, maar het heeft er alle schijn van dat (té?) veel mensen (nog) niet tot de (ontnuchterende) conclusie (kunnen, willen, durven) komen dat ons zo ogenschijnlijk goede leventje voorbij is en hoogstwaarschijnlijk nooit meer terug zal komen. 

Uiteraard kan niemand in de toekomst kijken, maar er zijn zo veel signalen die ons dwingen anders te gaan leven (privé en als samenleving) dat je erdoor overweldigd kunt worden. Wegzakken in lethargie. Cynisme. Anderen de schuld geven. Maar anderzijds biedt deze periode een kans om een andere weg in te slaan. Het zijn hoopvolle tijden. Er zou warempel iets moois, iets nieuws, iets anders kunnen opbloeien. Maar voorlopig moeten we door de zure appel heenbijten. Informatie blijven verzamelen om te snappen wat er aan het gebeuren is. Dat betekent eenvoudigweg dat je de signs of the times moet oppikken. Veel lezen.

Informatie die bijna altijd afkomstig is van professionals. Op dit weblog zult u zelden tot nooit de mening van een blogger aantreffen. De mening van Andrew Keen (van The cult of the amateur) dat vaklui er toe doen wordt hier van harte onderstreept (klik hier voor een eerder geschreven artikel over dit boek). 

Op dit weblog zult u kortom doorlopend verwezen worden naar informatiebronnen. Indien mogelijk kunt u doorklikken naar het artikel op een bepaalde website. Vaak kan dat niet. En gelukkig beginnen sommige uitgeverijen te snappen dat het stom is om hun kostbare inhoud gratis op internet te zetten. Nalezen van artikelen kunt u nog steeds in de meeste Openbare Bibliotheken. Of boeken lenen waarnaar wordt verwezen. Indien mogelijk wordt u verwezen naar de catalogus van BasisBibliotheek Maasland.

Muziek

Op dit weblog zult u ook attent gemaakt worden op bepaalde muziek. Muziek(teksten) die "iets" zeggen over onze tijd. Zo is op dit moment (medio mei 2009) A far better land de voorlopige titel voor de reeks lezingen die in oktober 2009 voor de zesde keer in de Groene Engel moet starten. A far better land is een bijbelse uitdrukking en komt hier uit een lied-"je" van Bob Dylan. Uit 'Cross the Green Mountain dat in het najaar van 2008 op het achtste deel van zijn Bootleg series verscheen onder de titel Tell tale signs. 'Cross the Green Mountain is een song van ruim acht minuten die Dylan in 2002 opnam voor de speelfilm Gods and generals. Een film over de beginjaren van de Amerikaanse burgeroorlog. Waarin twee personen centraal staan: een kolonel van de Noorderlingen en generaal "Stonewall" Jackson van de Zuidelijke staten. In twaalf coupletten schetst Bob Dylan een beeld van die oorlog, het sneuvelen van de generaal maar vooral van een generatie die op zeker moment door de geschiedenis als het ware voor het blok werd gezet. 

Een generatie die die oorlog niet wilde, maar toen het eenmaal zo ver was moest je als burger een standpunt innemen. Neem ik dienst en loop de kans te sneuvelen. Voor een groter belang als mijn eigen privé gedoe. Of blijf ik aan de kant staan en toezien dat er wellicht dingen gebeuren die ik eigenlijk niet voor mijn rekening kan of wil nemen.

Dit liedje van Dylan verwoordt op een bepaalde manier dat wij - onze generatie - ook een standpunt moeten innemen. Daar dienen deze Ontnuchteringsjaren voor. Eén ding is zeker: we moeten als mens(heid) een standpunt innemen, en daarnaar gaan handelen. De tijd van mooie woorden en holle frases is voorbij. Vanochtend was op radio 1 in de TROS nieuwsshow een journalist over de achteruitgang van een bepaalde tonijnsoort. We moeten in dit specifieke voorbeeld nu echt maatregelen treffen om uitsterven over enige jaren te voorkomen. Of we nu willen of niet. We moeten een standpunt innemen. Idealiter besluiten we om onze levensstijl de komende decennia drastisch naar "beneden" bij te stellen. Of we gaan met z'n allen naar de verdoemenis. 

Tot slot een andere titel. Wederom van Dylan. Omdat grote kunstenaars vaak - onbewust - perfect de tijdgeest aanvoelen. Lang voordat het gros van de mensen doorheeft waar het écht om zou moeten gaan. Zijn onlangs verschenen album heet niet toevallig Together through life. De tijd van lekker bezig zijn met jezelf (ik ik ik) loopt op zijn eind. Willen we als mensheid de grote problemen van onze generatie oplossen dan zullen we dat samen moeten doen. 

(zaterdag 16 mei 2009)